සුළි කුණාටු ඇතිවන්නේ කොහොමද?

දිට්වා (Ditwah) සුලිකුණාටුව (Cyclone) නිසා ශ්‍රී ලංකාව තදබල ලෙස අනතුරට පත්වුනා. අධික වර්ෂා පතනය නිසා එකපැත්තකින් කඳුකරය නාය යාමත් පහත් බිම් ගංවතුරට හසුවීමත් යන කරුණු දෙකම නිසා මේ තත්වය වඩාත් බරපතල වෙලා තියෙන්නේ. මෙවැනි තත්වයක් ඇතිවන්නට ප්‍රධාන හේතුව වුනේ දිට්වා සුළිකුණාටුව රට හරහා ගමන් කිරීමයි. සුළි කුණාටු ඇතිවීම නිවර්තන කලාපයේ දැකිය හැකි සාමාන්‍ය තත්වයක්. එයට හේතුව වන්නේ නිවර්තන කලාපය අධිකව රත්වීමට ලක් වීමයි. මේ නිසා සාගරය උණුසුම් වීම මෙවැනි සුළි කුනාටු ඇතිකරන්නට අවශ්‍ය පසුබිම සකස් කරනවා.

ඇත්තෙන්ම සුළි කුණාටුවක් යන්නෙන් අදහස් වන්නේ කුමක් ද ? නිවර්ත කලාපයේ ඇතිවන වේගයෙන් කරකැවෙන කුණාටු තත්වයක් මෙලෙස හදුන්වයි. අවපීඩන කලාපයක් සහිත වේගවත් සුළං සමග අධික වර්ෂාපතනයක් ගෙන එන වායු කලාපයක් වන සුළි කුනාටු ඇතිවන්නේ උණුසුම් සාගරයට ඉහලින් බව මතක තබා ගත යුතුය. හරිකේන් (Hurricane),  ටයිපූන් (Typhoon) යනාදී විවධ නම් වලින් නිවර්ත කලාපයේ විවිධ ප්‍රදේශ වලදී හැදින් වුවත් මේ සියල්ල එකම වර්ගයක සුළි කුණාටු වේ. දුර්වල කුණාටු තත්වයන් ප්‍රභල සුළි කුනාටු තත්වයක් දක්වා පරිවර්තනය වන්නේ එහි ගමන මාර්ගය උණුසුම් සාගර කලාපයක් හරහා වැටී ඇත්නම් පමණකි. නැතහොත් එය ක්‍රමයෙන් ක්ෂය වී යයි. උණුසුම් තත්වය සුළි කුණාටු වර්ධනයට අවශ්‍ය ශක්තිය සපයයි. සාමාන්‍යයෙන් මෙවන් වූ සුළි කුණාටුවක වේගය පැයට කිලිමිට්ර 120 ක පමණ වන අතර ආන්තික තත්ත්වය් වලදී එය පැයට කිලිමිට 240 ක දක්වා වර්ධනය විය හැකි බව විද්‍යාඥයින් පවසයි. මේ තත්වය් යටතේ දී සාගරයේ රළ මීටර 6 ක පමණ උසකට නැගිය හැකි බව සොයාගෙන ඇත. 

සුළි කුණාටු ඇතිවන්නේ කොහොමද? අපි මේ ගැන සොයා බලමු. සුළි කුණාටු ඇතිකරන්නට හේතුව වන්නේ ප්‍රධාන වශයෙන්ම නිවර්තන කලාපික සාගරය උණුසුම් වීමයි. සූර්ය තාපය ඍජුව ලැබෙන නිසා නිවර්තන කලාපය අධිකව තාපය උරා ගනී.  මේ තාපය උරාගැනීමෙන් සාගර ජලය අවම වශයෙන් සෙල්සියස් අංශක 27 කටවත් රත් විය යුතුයි. එපමණක් නොව මෙම උණුසුම සාගරයේ ගැඹුරට පැතිරී යායුතුය. එය අවම වශයෙන්  මීටර 50 ක් පමණ ගැඹුරකට පැතිරී යායුතු වෙනවා. මේ හේතුවෙන් සාගර ජල තලයට වහාම ඉහලින් ඇති වායු කදම්භයන් උණුසුම් වන  අතර උණුසුම් ජලවාෂ්ප මිශ්‍රිත වාතය ඉහල නගින්න පටන් ගනී. මේ නිසා ජල තලයට ආසන්නයේ අවපීඩන කලාපයක් නිර්මාණය වෙයි. ඉහල නගින උණුසුම් තෙතබරිත වාතය  ක්‍රමයෙන් සිසිලනය වී විශාල වැසි වලාකුළු නිර්මාණය කරයි. උණුසුම් වාතය ඇති ජල වාෂ්ප සතු තාපය ක්‍රමයෙන් අවට වූ ඉහල වාතය රත් කරන්නට හේතු වේ. මේ නිසා වාතය වේගයෙන් තව දුරටත් ඉහල නගින්නට පටන් ගනී.

කුණාටුව කරකැවෙන්නේ ඇයි? පෘථිවි පරිභ්‍රමණයට හසුවන මෙලෙස ඉහල නැගි උණුසම් වාතය කරකැවෙන්නට පටන් ගනී. සමකයට උතුරින් ඉහල නැගී වාතය කරකැවෙන්නේ වාමාවර්තව වන අතර සමකට දකුණු වූ මේ තත්වය වර්ධනය වන්නේ දක්ෂිණාවෘතවයි. කිසිම අවස්ථාවක සමකය මතදී සුළිකුණාටු ඇතිවන්නේ නැත. වේගයෙන් ඉහල නගිමින් කරකැවෙන ජල වාෂ්ප සහිත (වැසි වලාකුළු සහිත) වාතය අවට වාතය හා අවම ඝර්ෂණ බලයක් පවත්වාගැනීම මේ තත්වය තීවෟ කරන්නට හේතු වේ.

සුළි කුණාටුවක ව්‍යුහය කවර ආකාරයේද ? විෂ්කම්භය කිලෝමීටර 320 ක පමණ විශාල සංකෝචිත වෘතාකාර ව්‍යුහයක් වන සුළි කුණාටුව මධ්‍යයේ වූ අවපීඩන කලාපය වටා භ්‍රමණය වෙමින් පවතී. සුළි කුණාටුවක ප්‍රධාන කොටස් තුනක් හඳුනාගත හැකිය. අක්ෂිය, අක්ෂි බිත්තිය සහ බාහිර (වර්ෂා) වලය යනු ඒ කොටස් තුනයි.

අක්ෂිය සමන්විත වන්නේ අවපීඩන කලාපයකින් වන අතර මධ්‍යයේ පීඩනය පෘථිවි මට්ටමේදී මිලිබාර් 1000 ක් පමණ වන අතර දරුණු තත්ව වලදී මිලිබාර් 880 ව දක්වා අඩුවිය හැකිය. මෙම මධ්‍ය අක්ෂිය වලාකුළු රහිත පැහැදිලි ආකාසයෙන් යුක්ත වන අතර උණුසුම් වාතයෙන් යුක්තයි. සුළි කුණාටුව හරහා මධ්‍ය අක්ෂිය දක්වා පිධනයේ විශාල වෙනස් විමක් ඇති අතර ක්ෂණික පීඩන වෙනස අක්ෂි බිත්තිය අසලදී දැක ගත හැකි අතර එය ඇති විශාල පීඩන අන්තරයක් ඇතිකරන්නට හේතු වේ. මාධ්‍ය අක්ෂියේ ඇති වාතය සැහැල්ලු අතර දුර්වලව පහලට ඇදීමක් දැකිය හැකි වේ. අවට කලාපයට වඩා සෙලියස් අංශක 5.5 කින් පමණ මෙමෙ කලාපයේ වාතය උණුසුම් වේ.

සුළි කුනාටුවක අති භයානක සහ විනාශකාරී කොටස වන්නේ අක්ෂි බිත්තියයි. මේ කොටසේ ඇතිවන සුළං ධාරා සහ වර්ෂාව ඉතා ප්‍රභල අතර පෘථිවි මට්ටමේ සිට මීටර 15000 ක දක්වා උසකට සංවහන වලාකුළු නැගිය හැක. ඇතිවන විශාල පීඩන අන්තරය නිසා මීටර 300 දී පමණ සුළං ඉතා අධික වේගයක් අත්පත් කර ගනී. මෙම මට්ටමට පහලින් ද ඉහලින් ක්‍රමයෙන් සුළං වේගය අඩුවන බව විද්‍යාඥයින් පෙන්වා දෙයි.  සුළංවේගය අඩුකරන පෘථිවි මට්ටමේදී ඇතිවන ඝර්ෂණය නිසා සුලඟ මධ්‍ය අවපීඩන කලාපය දෙසට නැමී යන බව සොයාගෙන ඇත.  අවපීඩන කලාපයට ඇදීයන සුලඟ සිසිලනය වන අතර මධයේ දී සාගර ජලයේ වූ තාපය සහ තෙත බරිත ජලය උරා ගනී. ඉහල තාපයක් උරාගන්නා කලාපයේ වේගවත් සහ ශක්තිම වායු ඉහල නැගීමක් අපේක්ෂා කරයි. එනිසා අක්ෂි බිත්තියේ තත්පරයට මීටර 5 10 ත් අතර වේගයකින් සුළං ධාරා ඉහල නගින බව සොයාගෙන ඇත. මෙවන් වූ ඉහල නැගීම සිරස් සංවහන වලාකුළු කුළුණු ඇතිකරන්නට ඉතා වැදගත් වේ. නිවර්තන කලාපික සුළි කුණාටු නිසා ඇතිවන අධික වර්ෂාව ඇතිකරන්නේ මෙම වලාකුළු මගිනි. නිවර්තන ගෝලය කරා ලඟා වන ඉහල නැගී වාතය එලියට විහිදෙන්නට පටන් ගනී. පෘථිවි පරිභ්‍රමණය නිසා එලියට තල්ලු වෙන වායු ධාරා කරකැවෙන අතර භූ මට්ටමේ දී කරකැවෙන දිශාවට ප්‍රති විරුද්ධව කරකැවේ.

මේ සියල්ලට පිටින් ඇත්තේ වර්ෂා වලයයි. වර්ෂා වලය මධ්‍ය අක්ෂිය වටා කරකැවෙමින් පවතී. සමහර අවස්ථා වලදී මෙම වලය ස්ථිතිකව වුව තිබිය හැක. කරකැවෙන වර්ෂා වලය වෙව්ලමින් චලනය වන නිසා ගමන් මාර්ගය නිරන්තරයෙන් ම වෙනස් වේ. එය සුළි කුණාටුවේ ගමන් පථය පුරෝකථනය අසීරු කරයි.

ගොඩබිමට ගෙවදින සුළි කුණාටුවේ වේගයේ ගොඩබිමට ආසන්නයේ දී අඩුවන්නේ ඝර්ෂණ බලය වැඩිවීම නිසායි. එනිසා වේගයෙන් වායුධාර අක්ෂිය දෙසට නැමෙන අතර ධාරානිපාත වර්ෂා ඇතිකරන්නට හේතුවේ. දෛනික වර්ෂාව මිලිමීටර 250 කට වැඩිවිය හැක, ඉතා ආන්තික තත්ව වලදී මිලිමීටර 750 ක් පමණ විය හැක. දිට්වා සුළි කුණාටුව නිසා ශ්‍රී ලංකවේ සමහර ස්ථානවලට ලැබුන වර්ෂාපතනය  මිලිමීටර 800 ක් ඉක්මවා ඇති බව වාර්තා වේ.

සුළි කුණාටුවේ ඉරණම කුමක් ද ? උෂ්ණත්ව අන්තරය නිසා හටගන්නා අවපීඩන කලාප දෙසට වැඩි පීඩන කලාපවලින් සුළං හමන අතර ක්‍රමයෙන් එය කුණාටුවක් දක්වා වර්ධනය වේ. එම සඳහා පෘථිවියේ භ්‍රමණය ප්‍රබල ලෙස බලපායි. මේ අතර සුළුවශයෙන් වර්ෂ වලාකුළු නිර්මාණය වන්නට පටන් ගනී. භ්‍රමණය වන සුළගේ වේගය පැයට කිලිමිටර 38 වන විට එය නිවර්තන අවපීඩන ලෙස හඳුන්වයි. මෙම වේගය පැයට කිලිමිටර 63 ඉක්මවන විට එය නිවර්තන කුණාටුව ක් බවට පත් වේ. නිවර්තන සුළි කුණාටුවක් බවට පත්වන් විට එහි වේගය පැයට කිලිමිටර් 120 ක් පමණ වේ. මෙම තත්වයන් නිර්මාණය වන්නේ සාගරයේ වන අතට එය සමකයේ සිට අවම කිලෝමීටර 500 ක් වත් දුරින් බව වාර්තා වේ. මේ සඳහා අවශ්‍ය වන ඉන්ධන වන්නේ සුර්ර්ය තාපයෙන් පොහොසත් වූ උණුසම් සාගර ජලය සහ ජලවාෂ්ප වල ශක්තියයි. මේ තත්වයන් අවහිර වන විට පද්ධතිය බිඳ වැටෙන අතර සුළි කුණාටුව වියකි යයි.

අතිමහත් ව්‍යවසනයක් ගෙන දුන් දිට්වා යන නාමය පට බැදෙන්නේ යේමනයේ එනමින් වූ එක්තරා කලපුවක් ඇසුරු කරගෙනයි. දිට්වා යනු 2025 වසරේ උතුරු ඉන්දියානු සාගරයේ හටගත් 14 වන සුළි කුණාටුව වේ. ඉන්දියානු කාලගුණ විද්‍යා ආයතනය නොවැම්බර මස 26 වැනි දින 18 පැයේ සිට මෙම  සුළි කුණාටුව අධ්‍යනය කිරීම ආරම්භ කර අතර ශ්‍රී ලංකවේ කාලගුණ දෙපාර්තුමේන්තුව ද එකෙනෙහිම තම නිරීක්ෂණ රටට දැනුම් දුන්නාය.

ලෝක ඉතිහාසයේ මෙතෙක් වාර්තා වූ විශාලතම සුළි කුණාටුව වන්නේ ටයිපුන් ටිප් නම් පිලිපීනයේ ඇති වූ සුළි කුණාටුවයි.  1979 වසරේ ඔක්තෝබර 12 වැනිදා ඇති වි මේ සුළි කුණාටුවේ මධ්‍යයේ පීඩනය මිලිබාර් 870 ක තරම් අඩු අගයක් ගෙන තිබේ. ගෝලීයව සුළි සුළං හටගන්නා ප්‍රදේශ අනුව කලාප අටක් (08) හඳුනාගෙන ඇත.

1.       උතරු අත්ලාන්තික සගර කලාපය

2.       නැගෙනහිර පැසිපික් සාගර කලාපය

3.       බටහිර  පැසිපික් සාගර කලාපය

4.       උතුරු ඉන්දියානු සාගර කලාපය

5.       නිරිතදිග ඉන්දියානු සාගර කලාපය

6.       ඕස්ට්‍රේලියානු කලාපය

7.       දකුණු පැසිපික සාගර කලාපය

8.       දකුණු අත්ලාන්තික සාගර කලාපය

1970 දී බංගලාදේශයේ හටගත් ප්‍රභල බෝලා සුළිකුණාටුව මෙතෙක් වාර්තා වූ අතිශය විනාශකාරි අත්දැකීම වේ. එනිසා ජිවිත ලක්ෂ 3 ත් 5ත් අතර ප්‍රමාණයක් අහිමි වී ඇතායි වාර්තා වේ. මෙය බෙංගාල බොක්ක පාදක කරගෙන ඇති වුවකි. 1737 දී ඉන්දියව සහ බංගලාදේශයට යන රටවල් දෙකටම ව්‍යවසනයක් වූ හූග්ළි ගඟේ සුළි කුණාටුව ද බෙංගාල බොක්කේ හටගත් එකකි. එනිසා ජිවිත ලක්ෂ 3 ක් අහිමි වි ඇත. 1881 වියට්නාමයට බලපෑ හයිපොන් ටයිපූනය තෙවනියට ප්‍රබල එක බව වාර්තා වේ, බටහිර පැසිපික් කලාපයේන් ජනිත වූ මෙම සුළි කුණාටුව ජිවිත ලක්ෂ 3 බිලි ගෙන ඇත. සුළි කුනාටු වාර්තා අධ්‍යනෙන් පැහැදිලි වෙන්නේ බහුතරයක් ප්‍රබල සුළි කුනාටු හටගන්නේ බෙංගාල බොක්කේ බවයි.

1964 දී ශ්‍රී ලංකාවේ ත්‍රිකුණාමලයට බලපෑ සුළි කුණාටුව ඉතා ප්‍රබල කුණාටුවක් බව වාර්තා වේ. එනිසා ජිවිත 1000 ක පමණ අහිමි වි ඇත. එමෙන්ම 1978 දී මඩකලපුවට බලපෑ සුළි කුණාටුව එවැනිම ප්‍රභල සුළි කුණාටුවකි. මෙනිසා ජිවිත 900 ක් පමණ අහිමි වි ඇත. 2017 නොවැම්බර්/දෙසැම්බර් හටගත් “ඔක්හි” සුළි කුණාටුව ගංවතුර මෙන්ම නායයාම් ඇතිකරන්නට හේතු විය. නොවැම්බර් සහ දෙසැම්බර් යන කල ශ්‍රී ලංකවට මෙවැනි ප්‍රබල සුළි කුණාටූ ඇතිවන බව වාර්තා වි ඇත.

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

ජේශ්ට කථිකාචාර්ය (භ විද්‍යා)

භූ ගෝල විද්‍යා අංශය

කොළඹ විශ්ව විද්‍යාලය

0718433319

 

භූ කම්පා සහ සොබාවික උපද්‍රව

ස්වභාවික උපද්‍රව අතර භුය් කම්පා පිළිබඳව ලෝකයේ දැඩි අවධානය යොමු වී තිබේ මන්දයත එමගින් සිදුවිය හැකි ව්‍යසනය එතරම්ම ප්‍රබල නිසායි. ශ්‍රී ලංකාවට මෙමගින් හානියක් සිදුනොවුනද පසුගිය අවුරුදු වල සිදු වූ සුළු සුළු කම්පා නිසා අපට ද ඇත්තේ කුතුහලයකි.

භූ කම්පා, භුමි කම්පා හෝ භූ චලන ලෙස හඳුන්වන්නේ ඉතා ක්ෂණයකින් සිදුවන භුමියේ චලනයකි. එහි ප්‍රබලත්වය එක්නෙකට වෙනස්ය. ප්‍රබලත්වය් වැඩිවන්නට වැඩිවන්නට එමගින් ඇතිවන් හනිය් ද විශාලය. ප්‍රබල භූ කම්පා පෘථිවිය මතුපිට පෘෂ්ටයේ ඇති සියලු නිර්මිතයන් විනශ කර දමයි. එය මානව ජනාවාස සීසීකඩ කර දමයි.

භූ කම්පා සෑම තැනම ඇතිවන්නේ ද නැත. ඒ සම්බන්ධව ප්‍රචලිත් කලාප ඇත. එම කලාප වල භූ කම්පා නිතරම සිදු වේ. ජපන් දුපත් එවැනි කලාපයකි. ශාන්ත ඇන්ද්රියාස් විබේධය පවතින්නේ ද එවැනි කලාපයකි. රූපසටහනෙහි රතු පාටින් දක්වා ඇත්තේ එවැනි භූ කම්පා ඇතිවන් ප්‍රදේශ වේ.

භූ තල මායිම් සහ භූ තැටි

භූ කම්පා සිදුවන්නේ භූ තල මායිම් අසලය. ප්‍රධාන භූ තල මායිම් තුන් වර්ගයකි.

1.       අභිසාරී තල මායිම - එකිනෙක ගැටේ

2.       අපසාරී තල මායිම - එකිනෙක ඉවතට චලනය වේ.

3.        පරිණාමණ විබේධ - ගෑවෙමින් චලනය වේ

මේ අතුරෙන් භූ කම්පා ප්‍රබලව සිදුවන්නේ අභිසාරී තල මායිම් සහ පරිණාමණ විබේධ අසලය. මේ තල මායිම් යනු මොනවාදැයි දන ගැනීම භූ කම්පා සිදුවන හැටි දන ගැනීමට වැදගත් වේ. තල මායිම් යනු භූ තැටි ගැටෙන තැන්ය. සමහර තැටි එකිනෙක ගැටෙන අතර සමහර තැටි එකිනෙක ඉවතට තල්ලු වේ. පරිණාමන විබේධ එකිනෙක ගෑවෙමින් දෙපසට චලනය වේ.

පෘථිවියේ ගතික බව රකින භූ තැටි නම් මොනවා ද? භූ තැටි පෘථිවියේ මතුපිට පෘෂ්ටය නිර්මාණය කරයි. ඒවා විවිධ වේගවලින් චලනය වන අතර එනිසාම අප පෘථිවිය ගතික බව පවසයි. ගතික පෘථිවියේ භූ තැටි නිර්මණය වන්නේ කෙසේද ? නැතහොත් භූ තැටියක් යනු කුමක්ද යන්න අප දැනගනිමු. භූ තැටියක් යනු ඝනකම් පෘතුවි මතුපිට ප්රුෂ්ටයයි. පෘථිවියේ  කබොලත් කබොලට වහාම පහලින් ඇති ඉහල ප්‍රාවරණයේ ඉහල කොටසත් එකතුව භූ තැටියක් නිර්මාණය කරයි. මෙම එකතුව තැටියක් පාවෙන්නේ එයට පහලින් ඇති ලෝපාතරල ගෝලය නිසායි. ලෝපාතරල ගෝලය අර්ධ ද්‍රව පාෂාණ වලින් සමන්විත වන නිරන්තරයෙමනා අධික උෂ්ණත්වයකින් යුක්ත ලෝපාතරලය පවතින ප්‍රදේශයයි. මෙය මත භූ තැටි පාවෙමින් විවිධ දිශාවන්ට චලනය වේ.

භූ කම්පාවක් සිදුවන හැටි.

භූ කම්පා සිදුවන විට බොහෝවිට සිදුවන්නේ අභිසාරී තල මායිම් සහ පරිණාමන විබේධ අසලය. ඉහත කී තල මායිම් දෙක එනිසා සුවිශේෂී වේ. ඉන්දු ඕස්ට්‍රේලියානු තැටිය යුරේසියානු තැටිය හා ගැටෙන්නේ ඉහත කී අභිසාරී තල මායිම සකසමිනි. එනිසා ඒ අවට කලාපය භූ කම්පා ඇතිකරන කලාපයකි. ඉන්දු ඕස්ට්‍රේලියානු තැටිය කුඩා නිසා බර වැඩි යුරේසියානු තැටිය තල්ලු කරන්නට අසමත්ය එනිසෑ ඉන්දු ඕස්ට්‍රේලියානු තැටිය ඉහලට තල්ලු වෙමින් හිමාලය කඳු පන්තිය සකස් වී ඇත. ඒ අතර යුරේසියානු තැටිය භූ අභ්‍යන්තරයට තල්ලු වෙයි.

තැටි එකිනෙක ගැටීම නිසා එකක් මත එකක් චලනය වන්නට පෙලඹෙන්නේ එක් තැටියක් බර අඩු නිසායි. නමුත් එය පහසුවෙන් සිදුවන්නේ නැත. එයට් අහේතුව වන්නේ තැටිවල පාෂාණ තර හටගන්නේ ඝර්ෂණ බල නිසායි. ඝර්ෂණ බල ක්‍රියාත්මක වන්නේ තැටි වල තල්ලුවට ප්‍රතිවිරුද්ධවයි. එනිසා චලනය නොවී තිබේ. තල්ලුව දිගින් දිගටම ක්‍රියාත්මක වේ. එවිට එක මෝහතකදී තැටිවල තල්ලුව ඝර්ෂණ බලය ඉක්මවා යයි. එය ඉත ක්ෂණික චලනයකට හේතු වේ. දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ තල්ලුව මගින් එක් රැස් වූ ශක්තිය එකවර නිදහස් වේ. එය භූ කම්පනයක් ලෙස අපට දැනේ.

 මෙවැනිම සිදුවීමක් පරිණාමන විබේධ අසල ද සිදු වේ. එකින් ගවෙමින් චලනය වන භූ තැටි දෙකක් ඝර්ෂ බලය නිසා චලනය නොවී කාලයක් තිබිය හැක. නමුත් එක්තරා අවස්තාවක මෙම ඝර්ෂණ බලය ඉක්මවා යන භූ තැටි තල්ලුව එක් රැස් වූ අධික ශක්තිය මුදා හරින්නට හේතු වේ. මේ සඳහා හොඳම උදාහරණය වන්නේ ශාන්ත අන්ද්රියස් විබෙධයයි. එය පවතින්නේ ඇමෙරික එක්සත් ජනපදයේ වන අතර මේ ප්‍රදේශය ප්‍රභල භූ කම්පා සිදුවන කලාපයක් ලෙස ලොව සුපතලය.

ලෝකයේ භූ කම්පා කලාප.

පසුගිය කාලයේ සිදු වූ භූ චලන සහ පර්යේෂණ පදනම් කරගෙන ලෝකය ප්‍රධාන භූ කම්පා කලපා 20 කට බෙදා දැක්විය හැක.  ඒ අතර ප්‍රධාන වන්නේ ප්‍රබල භූ චලන ඇතිවන “ ගිනිවලල්ල” ලෙස හැඳින්වෙන පැසිපික් සාගරය අවට කලාපයයි. ඊට අමතරව හිමාලය දක්වා  විහිදී යන ඇල්පයින් භූ කම්පා කලාපය සහ මධ්‍යධරණී කලාපය, මධ්‍ය සාගරික කඳු වැටි කලාපය මේ අතර සුවිශේෂී වේ. ඇමෙරිකානු මහද්වීපවල බටහිර වෙරළ ප්‍රභල භූ කම්පා කලාප ලෙස සලකන්නට හැකිය. ආසියාවේ ජපන් දුපත් අවට කලාපය සහ ඉන්දුනේසියානු කලාපය මේ අතර ප්‍රබල වෙයි. මධ්‍යම ආසියාවේ ඉඅරණය කලාපය ද ප්‍රබල බු චලන සිදුවන් කාලාපයකි. යුරෝපයේ තුර්කිය අවට කලාපයත් පෘතුගාලය අවට කලාපයත් භූ කම්පා කලාප ලෙස හැඳිනගෙන ඇත.

21 වන ශතවර්ෂයේ සිදු වූ ප්‍රබල භූ කම්පා

මෑතකදී සිදු වූ භූ කම්පා අතර මියන්මාරයේ සිදු වූ භූ කම්පනය වෙත සමස්ත ලෝකයේම අවධානය යොමු විය. රික්ටර් පරිමාණයේ 7.7 ක භූ චලනය විශාල හානියක් ගෙන් දුනි. 1912 පසු සිදු වූ ප්‍රභලතම භූ චලනය මෙය බට වාර්තා වන අතර භූ චලනයේ අපිකේන්ද්‍රය මැණ්ඩලේ නගරයට ආසන්නයේ පිහිටියේය. එහි ප්ර්භලත්වය කොතරම් ද යත් චීනය, තායිලන්තය සහ වියට්නාමය ඇතුළු රටවල් තුනකටම බලපෑම එල්ල විය. මියන්මාරයේ ජනතාව 5350 ක පමණ ජිවිතක්ෂයට පත් විය.

2023 වසරේදී තුර්කියේ සිදු වූ භූ කම්පනය අතිවිශාල එකක් විය. එය සිරියාවට යාබදව සිදු වුනි. රික්ටර පරිමාණයේ අගය 7,8 විය. අගය 7.7 ක වන පසුකම්පනයක් ද වාර්තා විය. 1939 පසු සිදු වූ විශලතම භූ චලනය මෙයය. ජර්මනියට වඩා විශාල ප්‍රදෙහ්ස්යක්  හානියට ලක් වූ බව වාර්තා වේ. එමෙන්ම තුර්කියේ ජනගහනයෙන් 16% ආපදාවට ලක් වූ බවද පැවසේ. ජිවිත් 50, 500 ක ප්‍රමාණයක් මෙනිසා අහිමි විය.

2023 වසරේ දී 6.8 ක සහ 6.3 ක භූ කම්පා මොරික්කොවේ සහ ඇෆ්ගනිස්ථානයේ සිදු විය. ජිවිත් දහස් ගණනක් මෙනිසා අහිමි විය.  මොරික්කොවේ සිදු වූ භූ කම්පා නිසා ජිවිත 3000 පමණ අහිමි විය. 1960 ට පසු සිදු වූ මාරාන්තික භූ කම්පා ආපදාව මෙය විය. ඇෆ්ගනිස්ථානය ඒකම ප්‍රදේශයේ ඉතා කෙටිකාල ඇතුලත භූ කම්පා 04 ක් සිදු විය.43400 ක පමණ ආපදාවට පත් වූ බව වාර්තා වේ.

ජිවිත 7000 කට ආසන්න ප්‍රමානයක් ඇෆ්ගනිස්ථානයේද 200 ක් පමණ පකිස්තානයේද මරණයට ඇත කරමින් ප්‍රබල භූ කම්පාවක් 2022 වසරේදී ඇෆ්ගනිස්ථානයේ සිදු විය. රික්ටර පරිමාණයේ අගය 6,8 ක් පමණ වූ මෙම භූ චලනය නිසා විශාල දෙපල ප්‍රමණය සහ ජිවිත ද හානියට පත් විය.

වසර 2021 දී හයිටි රාජ්‍යයේ සිදු වූ භූ චලනය අගය 7.2 ක් වන භූ චලනයකි. 2300 කට සන්න ජීවි ත් ප්‍රමානයක් විනාශ වූ අතර 650000 ක පමණ වත් වූ බව වාර්තා වේ. හයිටි වෙරළට සුනාමි තත්වයක් ද පැන නැගුණි. විශාල ප්‍රදේශයක ගොඩනැගිනි සහ නිර්මිත් බරපතල් ලෙස අනතුරට ලක් විය.

 

මෙතෙක් සිදු වූ විශාලතම භූ කම්පා

 

අංකය	රික්ටර් පරිමාණයේ අගය	සිදුවීම	ස්ථානය	වසර  සහ දිනය
01.	9.2. – 9.3.	20024 ඉන්දියානු සාගරයේ භූ චලනය	ඉන්දුනීසියාව, සුමාත්‍රා අසල	2004 දෙසැම්බර 26
02.	9.00 – 9.1	2011 ටොහෝකු භූ චලනය	ජපානය	2011 මාර්තු 11
03.	8.8	2010 චිලි භූ චලනය	චිලි	2010 පෙබරවාරි 27
04.	8.6	2005 නියාස් සිමියුලේ භූ චලනය	ඉන්දුනීසියාව, සුමාත්‍රා අසල	2005 මාර්තු 28
04.	8,6	2012 ඉන්දියානු සාගරයේ භූ චලනය	ඉන්දුනීසියාව, සුමාත්‍රා අසල	2012 අප්‍රේල් 11
05.	8.5	2007 බෙන්කුලු භූ ච්ලනය	ඉන්දුනීසියාව, සුමාත්‍රා අසල	2007 සැප්තැම්බර 12.

ශ්‍රී ලංකාවේ තත්වය

ලෝකයේ වරින් වර ඇතිවන් භූ කම්පා හේතුවෙන් ද ශ්‍රී ලංකවේ පසුගිය වසරවල සිදු වූ ඉතා සුළු භූ කම්පා හේතුවෙන් ද අප රටේ ජනතාවගේ අවධානය මේ සම්බන්ධව සීග්‍රයෙන් ඉහල ගොස් ති බවට් සැකයක් නොමැත. අපටත් ඔය කිව්වාට අභූ කම්පා අන්තරුකට මුහුණ දෙන්නට සිදු වේ දැයි බියපත්ව සිටින පිරිසක් ද මේ අතර නැතිවා නොවේ. කෙසේ නමුත් ශ්‍රී ලංකවේ භූ විද්‍යඥයින්ගේ සහ මේ සම්බන්ධව ප්‍රමාණික දැනුමක් ඇත්තන් විසින් කරන ප්‍රකාශ ගැන සැලකිලිමත වීමේදී එවැනි බියක් ඇතිකරගැනීම අන්වහ්ස්ය කරුණකි. ඔවුනට අනුව ශ්‍රී ලංකාව භූ චලන අනතුරක් ඇත්තේ නැත. එනිසා අපට සැනසුම් සුසුමක් හෙළිය හැක.

මේ සඳහා හේතුවන්නේ ශ්‍රී ලංකව පවතින ස්ථානය පදනම් කරගෙනය. ශ්‍රී ලංකව භූ තැටි මායිමකට ආසන්නයේ පවතින් රටක් නොවේ. ශ්‍රී ලංකවට ආසන්නයේ තියෙන (බොහෝ දුරින්) භූ තැටි මයිම වන්නේ ඉන්දු ඔස්ට්‍රලියනු අභිසාරී තල මායිමයි. එය පොහිට ඇත්තේ අපේ රටට උතුරින් වූ හිමාලය කඳු වැටියේය. ඉන්දුනීසියාව, සුමාත්‍රා අසල තැටි මායිම බොහෝ අතින් නැගෙනහිරින් පිහිට ඇති නිසා භූ චලන අවදානමට වඩා ඇත්තේ සුනාමි අවදානමකි. ඒ එම තැටි මායිම් මුහුදු අසන්නේ පිහිටා ඇති නිසායි.

වර්තමානයේ ඇති වී ඇති නව මතයකින් කියවෙන්නේ ශ්‍රී ලංකවට දකුණු දිග මුහුදේ නව තැටි මායිමක් බිහිවන් බවයි. ඒ පිලිබ්නදව තව බොහෝ කරුණු අනවරණය කර් ගැනීම සඳහා විෂල් පර්යේෂණ සමුහයක් කල යුතුව ඇත. ඒ කෙසේ වෙතත් පසුගය වසර කිහිපය තුල ශ්‍රී ලංකවේ සිදු වූ සුළු සුළු භූ චලන වලට හේතුව් මේ වනතෙක්ම නිශ්චිතව අනාවරණය කාගෙන නැත.

භූ චලන ප්‍රධාන වර්ග දෙකකට වර් කල හැක.

01.   අන්තර් භූ තැටි භූ චලන - තැටි මායිම් අසල සිදුවන භූ චලන

02.   අන්තඃ භූ තැටි භූ චලන - භූ තැටි මැද සිදුවන භූ චලන

පලමුවැනි කාණ්ඩය ශ්‍රී ලංකවට අදාල නැතිමුත් දෙවැනි කාණ්ඩය සඳහා යම් සම්භාවිතාවක් තිබියහැක. එනිසා ශ්‍රී ලංකවේ සිදුවන භූ චලන සඳහා නිශ්චිත හේතුවක් සොයා ගැනීම අත්‍යවශ්‍ය වේ. එවිට අවදානම අවම කර ගැනීම සඳහා  ක්‍රියාත්මක වීම කල හැක.

ශ්‍රී ලංකේය භූ ස්කන්ධය තුල විවිධ විබේධ සහ ප්ලුම් තල ඇති අතර ඒවා ඉන්දියානු භූ තැටිය හා සමබ්න්ධවිය හැක. යම් කිසි හේතුවක් නිසා  ඉන්දු ඕස්ට්‍රේලියානු භූ තැටි මායිමේ සිදුවන භූ චලනයක ශක්තිය යම් විබෙධ්යක් හරහා ශ්‍රී ලංකවට ලඟා වුවහොත්  අප රටට අවදානමක් නැත්තේ නොවේ. ලැබෙන ශක්තියේ ප්‍රමාණය මත හානිය කොපමණ ද යන්නේ තීරණය වේ. මේ දක්වා ඇති වූ සුළු සුළු භූ චලන එලෙස ඇති වූ ඒවා ද නැතහොත් ඉන්දියානු භූ තැටියේ සිදුවන ප්‍රබල තල්ලුව යුරේසියානු භූ තැටිය වළක්වාලන නිසා ඇතිවන එකෙක් ද යන්න අප පැහැදිළ කර ගත යුතුය.

අති විශාල යුරේශියානු භූ තැටිය තල්ලු කරන්නට කුඩා ඉන්දු භූ තැටිය දැඩි උත්සහයක් ගනී. නමුත් එය පහසු කාරණයක් නොවේ. එනිසාම සිදුවන්නේ තමාගේ ශක්තිය ඉන්දු තැටිය පීඩනයකට ලක් කරන්නට පෙලබිමයි. වියලි කොටුවක් බිත්තියකට තබා තල්ලු කිරීමේදී බිත්තිය නොසෙල්වෙනවා සේම යුරේසොයානු භූ තැටියට ඇතිවන හානිය අවමය. වියලි කොටුව අවසානයේදී තමාගේ ශක්තියම් හෙතුවෙන් නැමී පිපිරී යන්නා සේ ඉන්දු තැටිය මධ්‍යයේ තැනින් තැනින් මේ ශක්තිය පිටක්රන්නට උත්සහ කරන්නේ භූ චලන ඇතිකරවමින් විය හැක. ශ්‍රී ලංකාවට බලපාන්නේ ද මෙම ක්‍රියාවලියම විය හැක. ඉහත මතය කතෘගේ මතයක්/අදහසක් විනා ක්ෂේත්‍රයේ ප්‍රවීනයන්ගේ මතය නොවන බව මෙහිදී පැහැදිලි කල යුතුය.  මේ සඳහා තවම විද්‍යත්මක සාක්ෂි නොමැති බවත් මතක් කල යුතුය.

.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Soilbioengineering

පත්මෙගේ භූ විද්‍යා අන්දර  15

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

ශාක සහ පස අතර ඇත්තේ කදිම සම්බන්ධයක්. එය එක්තරා ආකාරයකට පවතින  සහජීවනයක් ලෙස ද හැඳින්විය හැක. පසේ ස්ථාවරත්වය පවත්වාගෙන යාම සඳහා ශාක මහඟු සහයක් ලබා දෙයි.

පසේ අස්ථාවරබව ඇතිවන්නට කරුණු ගණනාවක් හේතු වෙයි. ඉන් ප්‍රධාන වන්නේ පස් අංශු අතර සම්බන්ධය බිඳ වැටීමයි. ඒ සඳහා ජලය හේතුවක් වෙයි. පසට එකතුවන ජලය පාංශු අභ්‍යන්තරයේ පාංශු කණිකා බන්දන බිඳ හෙලීමට සමත්වන්නේ ජල පීඩනය වැඩිවීමෙන් පමණක් නොවේ. ජල අංශුවල ගුණ ද මේ සඳහා හේතු වෙයි. මෙය අවසානයේදී නය යාමට තුඩු දෙයි.

මේ තත්වය උග්‍ර වන්නේ මධ්‍යම කඳුකරයේය. මානව ක්‍රියා නිසා මේ තත්වය තවත් වර්ධනය වී ඇත. කෘත්‍රිම ක්‍රම වේද අනුගමනය කිරීම වියදම් අධික කරයි. එනිසා එවැනි ස්ථාපන ක්‍රමවේද ශ්‍රී ලංකාව වැනි රටකට ආර්ථිකමය ලෙස ගැලපෙන්නේ නැතැයි සිතේ.

ශාක වල සුවිශේෂිතාවය වන්නේ ඒවා පාංශු ස්ථාවරත්වය සඳහා යොදාගත හැකි වීමයි. ශාක මූල පද්ධතිය එහිදී වඩා වැදගත් වන්නේ ඒවාට පාංශු කණික රඳවා තබා ගැනීමට ඇති හැකියාව නිසායි. සමහර ශාක වල ඇත්තේ ඉතා හොඳින් වර්ධනය් වූ සංකීර්ණ මූල පධතියකි. විශාල ප්‍රමාණයක් ශාකා මුල් පැවතීම පාංශු කණිකා අල්ලා තබා ගන්න ජාලයක් වහ්ස්යෙන් ක්‍රියාත්මක වේ,  එනිසා විශාල ප්‍රදේශයක් පුරා පවතින පාංශු දේහයන් රඳවා තබා ගත හැකිය. සමහර පඳුරුමය ශාකා මෙම ගුණ පෙන්වයි.

ඉතා ගැඹුරු මූල් පද්ධතියක් හිමි ශාක මගින් හොඳින් පසට තල්ලුවක් ලබා දිය හැකිය. අස්ථාවර වූ පාංශු දේහ රඳවා තබන නැන්ගුරමක් ලෙස ක්‍රියාත්මක වීමේ හැකියාව ඇත. එනිසා නය භුමි වල පාදම ස්ථාවර කිරීම සඳහා මෙවැනි ශාක භාවිත කල හැක.

අධිකව ජලය උරා ගෙන ඒවා උත්ස්වේදනය මගින් ඉවත් කරන ශාක ද වෙයි. මෙවැනි ශාක ද නාය පාංශු ස්ථාවරත්වය සඳහා භාවිත කල හැක. බොහෝ විට ශ්‍රී ලංකවේ නාය යෑම සිදුවන්නේ අධිකව ඇතිවන ජල පීඩනය හේතුවෙනි. පාංශු දේහය තුලට එකතුවන ජලය ඉවත්කිරීමට අධික උත්ස්වේදනයක් සහිත ශාක භාවිත කල හැක.

පාංශු අස්ථාවරත්වය ඒ මත ති බර වැඩිවීම නිසා ද සිදුවිය හැකි නිසා මේ සඳහ යොද්ගන්න ශාලා වල බර සහ විශාලත්වය පිළිබඳව අප සැලකිලිමත විය යුතුය. බර අඩු කුරු ශාක නාය හිස සහ මැද කොටසට ද බර වැඩි ශාක නායේ පාදම කොටසටද භාවිත කල හැක.

මෙවැනි ශාක භාවිතය “පාංශු ජෛව ඉංජිනේරු ක්‍රමය” ලෙස මවිසින් මේ වන විටත් ශ්‍රී ලංකවට හඳුන්වා දී ඇත. ඒ පිළිබඳව ශ්‍රී ලංකාව තුල කතා බහක් සහ පර්යේෂණ ක්‍රියාත්මක වෙමින් පවතින් බව ද කිව යුතුය.

 

නාය භුමි ප්‍රතිස්ථාපනය සහ අධ්‍යාපන සංචරණය

පත්මෙගේ භූ විද්‍යා අන්දර  13

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

නාය භුමි ප්‍රතිස්ථාපනය ශ්‍රී ලංකාවට අලුත් කාර්යයක් නොවුනත් එමගින් ලැබිය හැකි ප්‍රතිලාභ ගැන තවමත් අප උනන්දු නැති බවයි මගේ හැඟීම වන්නේ. එන්න එන්නටම කණ්ඩි කඩා වැටීමේ ප්‍රවණතාවය වැඩි වෙම්න් පැවතීම සනිටුහන් කරන්නේ ජනතාව විසින් කඳුකරයට සිදුකරන බලපෑමේ තරමයි. ජනතාව විසින් කඳුකර භූමියට එල්ල කරන පීඩාව නැවත  ජනතාවටම භුක්ති විඳින්නට වන්නේ මෙවැනි ආපදා හරහා බව අමතක නොකළ යුතුය.

ජනතාවගේ දැනුවත් බවය මෙහිදී ඉතා වැදගත්ය. එනිසා මෙවැනි ආපදා අවම කරගැනීමත්, එමගින් සිදුවන බලපෑම අවම කරගැනීමටත් අප වග බලා ගත යුතුය. හපුතලේ කහගොල්ල නම් ස්ථානයේ  වසර පනහකට පමණ පෙර සිට ක්‍රියාත්මක වූ නායක් විය. එය ඉතා සෙමෙන් ක්‍රියත්මක වන වර්ෂා කාලයේදී පමණක් සක්‍රිය වන නායකි. එහි බලපෑමෙන් හපුතලේ බදුල්ල ප්‍රධාන මාර්ගය නිරන්තරව හානියට ලක් වූ අතර සැමවිටම වර්ෂාවෙන් පසුව ප්‍රතිසංස්කරණය කරන්නට සිදු විය. එය වසර පහකට පමණ පෙර ප්‍රතිස්ථාපනය කරන ලදින් දැන් එම බලපෑම තුරන් වි ඇත.

භූ අභ්‍යන්තරයේ වූ කිරිගරුඬ පාෂාණයේ ඇති වූ කුහර තුල මෙම නාය ඇදී යන්නට ඇතැයි භූ විද්‍යාඥයින් විශ්වාස කරයි. එනිසාම අසල වූ ගෙවල් මන්ඩියට මෙමගින් කරදරයක් සිදු වුයේ නැත. ප්‍රතිස්ථාපනය සඳහා විශාල මුදලක් වැය විය. වර්තමානයේ මාර්ගය අවහිර වීමකින් තොරව ප්‍රවාහනය හොඳින් පවත්වාගෙන යාමට හැකි වි තිබේ.

මෙයට අමතරව මෙම ස්ථානය සංචාරක නවාතැනක් ලෙස භාවිත කිරීමේ හැකියාව ඇත. ඒ මෙරට ජනතාවට පමණක් නොව පිටරැටියන්ට පවා නාය ආපදාව ගැන ඉගෙන ගැනීමට හැකි තැනක් ලෙස වැඩි දියුණු කිරීමෙනි.  මෙම ස්ථානයේ භූ විද්‍යත්මක පසුබිම ගැන ද, සොබාවික නායක ස්වරුපය ගැන ද  ප්‍රතිස්ථාපනය කරන ලද ආකාරය ගැන ද අධ්‍යාපනයක් ලබා දිය හැකි තොරතුරු මධ්‍යස්ථානයක් සහිත කෞතුකාගාරයක් ස්ථාපනය කල යුතුය.

සංචරණය මගින් ආපදා ගැන දැනුවත් වීමට මෙම ස්ථානය කදිම ස්ථානයකි. ඉතා අපුරු භූ දර්ශයක් මවන මෙම ස්ථානය සංචාරක කර්මාන්තයට නම් මහඟු ස්ථානයක් බව කිව යුතුය. නවතාවයකි යුතුව මෙවැනි ස්ථාන ප්‍රචලිත කිරීමටත් එමගින් ආර්ථිකයට යම් මුදලක් එකතු කරගැනීමට  මෙරට බලධාරීන් පියවර ගන්නේ නම් මෙය මහඟු අවස්ථාවකි.

මෙවැනි ස්ථාන බොහෝ ප්‍රමාණයක් මෙරට ඇති බව මතක තබා ගත යුතුය. නිසි කළමනාකරණයකින්  යුතුව මෙවැනි නවෝත්පාදන සඳහා අතගැසීමෙන් දැනුවත්භාවය ලබා දෙන අතර ආර්ථිකයට ද යම් සහනයක් ලබා දිය හැකි වේ. නවතාවකින් යුතුව සිතීමෙන් මෙරට දියුණුවට ඔබට ද යම් දෙයක් එකතු කල හැකි වේ.

 

 

 

සමනල වැව  කිරිගරුඬ

පත්මෙගේ භූ විද්‍යා අන්දර  13

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

සමනල වැව ජලාශය සැදීමට ප්‍රථම නිසි භූ විද්‍යත්මක සමීක්ෂණය සිදු නොවූ බව පැහැදිලිය. ජලාශයේ බැම්ම ආසන්නයේම කිරිගරුඬ පාෂාණය පැවතීමෙන් විශාල ජල කාන්දුවක් සඳහා හේතු විය. ජල කාන්දුව නතර කිරීමට මේ දක්වා හැකි වී නොමැත.

මේ සඳහා හේතුවන්නේ කිරිගරුඬ පාෂාණයේ ඇතිවුන කුහර බව මේ වන විට තහවුරු වි ඇත. මේ කුහර ඇතිවන්නේ මෙම කබෝනේට පාෂාණය දියවීම නිසා බව මතක තබා ගත යුතුය. දියවීම යනු පාෂාණ රසායනිකව ජීර්ණය වීමේ එක් ක්‍රමයකි. දියවීම සිදුවන්නේ හුණුගල, කිරිගරුඬ වැනි කබෝනේට පාෂාණ වලය. මෙම දියවීම ඇති විශාල කුහර නිර්මාණයට ද ගුහ නිර්මාණයට ද හේතු වේ.

කෙසේවෙතත් නිසි සමීක්ෂණයක් සිදු නොවීම නිසා ඇති වූ අකරතැබ්බය සමනල වැවෙහි නිසි ප්‍රයෝජන ලබා ගැනීමේ අවස්තාව අහිමි කර ඇත. නමුත් කාන්දුවෙන් ගිලිහි යන ජලය කුඩා විදුබලගාරයක විදුලි ජනනය සඳහා යොදාගැනීම අගය කල යුතුය. එමගින් අතහැරෙන ජලය රජවක ප්‍රදේහය හරහා ගලායන්නේ ඉතා අපුරු භූ රූපණ ඇති කරමිනි.

කාන්දුව පවතින ප්‍රදේශයේ ඇති කිරිගරුඬ පාෂාණය දියවීමෙන් ජලයට එකතුවන හුණු පහලට රැගෙන යන අතර නිසි පරිසරයේදී ඒවා අවක්ෂේපනය වීමෙන් මෙම හුණුගල භූ රූපණ නිර්මාණය වේ. මෙම මෘදු හුණුගල් අතිශය දැකුම් කලුය. ජලය ගලාගෙන යන පරිසරයේ ඇති හෙල්මළු සොබාවය නිසා කුඩා ළිං වැනි දියකඩිති සිමෙන්තියෙන් සෑදුවාක් මෙන් කදිම ව්‍යූහයන් සකස් කරයි.

මෙම අවක්ෂේපණය රසායනික ක්‍රියාවලියකි. කාබෝනේට වල ජල ද්‍රවයතාවය සිමා සහිත නිසාත් උෂ්ණත්වය අනුව එය වෙනස් වන නිසාත් මෙවැනි ප්‍රතිඵලයක් අපේක්ෂා කල හැක. වැඩි උෂ්ණත්වයේ වැඩි කාබෝනේට සාන්ද්‍රණයක් පැවතීම ද එම ජලය අඩු උෂ්ණත්වයට පත්වන විට වැඩි සාන්ද්‍රණ ජලයෙන් ඉවත් වෙමින් අවක්ෂේප වීම ද සිදු වේ. මේ ක්‍රියාවලිය දිගින් දිගටම සිදුවීම නිසා මෙම ප්‍රදේශයේ මෙවැනි හුණුගල් භූ රූපණ රාශියක් ඉතා අලංකාරව බිහිවන්නට හේතු වී ඇත.

මේ අලංකරණය දකින තැනැත්තෝ සුපුරුදු පරිදි ඒවා තමන්ගේ කරගන්නට තැත් කරති ඒවා කඩා බිඳ රැගෙන යන්නට උත්සහ කරති. නමුත් මෙම පරිසරයේ දක්ම්කලු සොබාවය එවැනි කුඩා කැබැල්ලක් ගෙදර ගෙන යැමෙන් ලබා ගත නොහැකි බව හොඳින් මතක තබා ගත යුතුය. ඒ දේවල අයිති එම පරිසරයට වන අතර ඒවා නිර්මාණය වසර විස්සක් තිහක්වත් ගතවන බව ද සිහියේ තබා ගත යුතුය.

මෙවැනි සොබාවික නිර්මාණ ජාතික උරුමයන් ලෙස රැකගැනීම ගැන අප උනන්දු විය යුතුය.